دشواری کنترل دانش آموزان با توجه به ویژگی های سنی آنها روز به روز روبه افزایش است. بسیاری از معلمان و مدیران از برخورد با مسائل انضباطی دانش‌آموزان احساس ناتوانی می کنند و به طور معمول ممکن است برخورد های نامناسبی با این رفتار ها داشته باشند.

در زمینه‌ی بی ‌انضباطی دانش‌آموزان،معلمان باید پاسخگوی سوالاتی از قبیل این سوالات باشند.

1 –  بی‌انضباطی چیست و چگونه میتوان انضباط را آموخت؟

2- چگونه می توان از بروز رفتار های نا مناسب دانش‌آموزان که نظم و انضباط کلاس را مختل می‌کنند جلوگیری کرد؟

3 – علل بی انضباطی دانش‌آموزان کدامند؟

4 – چگونه میتوان این رفتارهارا کاهش داد یا از بین برد ؟

 

 

 

 

 

 

آموزش انضباط:

انضباط را می توان از کودکی به افراد آموخت زیرا در کودکی افراد می توانند بهتر بیاموزند وبهتر بدان عادت کنند.

 

1.    آموزش‌ها: یعنی باید به کودک آموزش دهیم تا در دنیا ی جدید بدون سردرگمی زندگی کند .

2.    تذکرات: باید از انضباط برای کودک تعریف کرده و آن را لازمه‌ی موفقیت بدانیم

 3.تهیه مقررات : تهیه مقررات و تنظیم آن به کودکان یک کار اساسی است و باید قوانین منطقی در نظر بگیریم.

4.جنبه الگویی : باید برای کودک الگو بوده و عامل و مجری نظم باشیم و اگر خود منظم نباشیم انتظار نظم از کودک بیهوده است .

5. تنظیم برنامه : باید سعی کنیم با برنامه‌ای به زندگی کودک نظم ببخشیم.

6.نشان دادن آثار : کودک را باید از فواید نظم و زیانهای بی نظمی آگاه کنیم.

 7.سپردن مسولیت : باید مسئولیت‌هایی در رابطه بانظم به کودک بسپاریم برای مثال:مسولیت نظم اتاق   

8.زمینه سازی برای عادات: اگر بتوان رعایت نظم را بخشی از زندگی کودک کرد در آن صورت کودک به آن عادت خواهد کرد .

 

 

«پیش‌گیری از بی‌انضباطی»

پیش‌گیری از رفتار نا مطلوب دانش‌آموزان به‌دو دلیل مهم است

1.به دلیل عملی :یعنی پیش‌گیری از بروز رفتار نامطلوب آسان‌تر از تغییر آن است.

2.به دلیل انسانی: یعنی معلم خود را مسئول اصلاح و بر طرف کردن رفتار نا مطلوب دانش‌آموز می‌داند ( کدیور1379)."کانین"(1970)در تحقیق خود به مقایسه رفتار معلمان در کلاس‌های دارای رفتار نامطلوب و کلاس ‌های عادی پرداخته است. و تفاوت‌این کلاس‌ها را در نحوه پاسخ گویی معلمان به رفتارهای نامطلوب نمی‌دانند بلکه آن را ناشی از اقدامات پیش‌گیرانه‌ی آنها می‌داند (صفوی ,نقل از کدیور1383ص431)

 

معلم باید به نکاتی که باعث قطع ارتباط در کلاس می‌شود و همچنین به نیازهای دانش‌آموزان توجه کند و نباید اجازه‌ی گستاخی به دانش‌آموزان دهد و برای پیش‌گیری از رفتار نامطلوب دانش‌آموزان به نکات زیر توجه کند:

   1.   رفتارهای بی نظم را مشخص و قوانین کلاس را مطرح کند و دانش‌آموزان ملزم به رعایت آن شوند – تحقیقات  نشان داده است که مدرسه ای موفق است که نظامی خوب داشته باشد . آنها مشخصات نظام خوب را این گونه بیان کرده اند :1. تعداد قوانین مدرسه اندک بوده و به طور منظم اعمال می شود 2. قوانین مرتبط با جامعه تحصیلی آنهاست 3. مهمترین مشخصه قوانین قابلیت انعطاف آن است 4. خط مشی و حدود روابط دانش آموز و شاگرد مشخص باشد 5. تصمیمات متخذه از طرف معلم مستبدانه نباشد 6. در جهت موفقیت افراد (دانش‌آموزان ) تدریس می‌شود 7. مدرسه در حرف و عمل نشان می‌دهد که خواهان حل مشکل دانش‌آموزان است 8 . نیازهای دانش‌آموزان تشخیص داده می‌شود

    2.       بطور انفرادی با افراد نا منظم برخورد کرده دلایل بی نظمی را جویا  ‌شوند .

    3.      دانش‌آموزان باید رفتار مطلوب و مورد نظر معلم را بشناسند .

    4.   بی‌توجهی به رفتار نا منظم دانش‌آموزان باعث می‌شود تا وی احساس کند که معلم فردی نا کارآمد است .

   5.      شرط لازم برای اجرای قوانین قابل درک و فهم بودن آن برای دانش‌آموزان است.

   6.     آغاز کلاس با جذابیت و متعاقب آن دادن آزادی بیشتر به دانش‌آموز

   7.      علاقه‌مند کردن دانش‌آموز به درس با یادگیری معنادار

 

علل بی انضباطی دانش‌آموزان:

بروز رفتارهایی از دانش‌آموزان که انضباط کلاس را مختل می‌کند تنها به معلم ،کلاس درس مربوط نیست بلکه علل دیگری نیز نظیر عوامل آموزشگاهی،خانوادگی،اجتماعی وجود دارند که به طور مستقیم یا غیر مستقیم زمینه را برای رفتارهای مخرب دانش‌آموزان فراهم می‌کنند . این عوامل را می‌توان به مواد زیر تقسیم بندی کرد :

 

 

 

الف :علل مربوط به دانش آموزان:

 

 گاهی علل بی نظمی در کلاس ناشی از خود دانش‌آموزان است مانند:

1.ناراحتی‌های جسمی، روحی و روانی   

2. نداشتن علاقه و انگیزه

3. سردرگم بودن و بی‌توجهی به انتظارات معلم و کلاس

4.نداشتن برنامه‌ی شخصی مطالعه

5. کم خوابی و خستگی مفرط         

6.  انجام ندادن تکالیف خود

7. تغذیه نامناسب                            

8. ناامیدی به آینده

9.استقلال طلبی و مقابله با اقتدار معلم

 

 

 

ب)علل مربوط به معلم:

1. فقدان آمادگی جسمی ، روحی و روانی معلم     

2.نامناسب بودن وضعیت ظاهری معلم

 3. نا آگاهی از روش‌های جدید تدریس واستفاده از روش‌های سنتی

 4. بی علاقگی به شغل معلمی                       

 5.ناتوانی در بر قراری ارتباط مطلوب با دانش‌آموزان

 6.تبعیض گذاشتن بین دانش‌آموزان               

 7.نا مناسب و نا رسا بودن صدای معلم

  8 .نداشتن طرح درس                                         

 9. بی‌توجهی به دانش‌آموزان 

10. فعال بودن معلم و منفعل بودن دانش‌آموزان 

 11.استفاده نامناسب از تشویق و تنبیه

 12.بی‌حوصلگی و نداشتن صبر و سعه صدر     

 13.بی نظمی معلم ( دیرآمدن به کلاس و ترک کردن زود هنگام آن)

 14. تسلط نداشتن به موضوع مورد یادگیری   

 15.بی‌توجهی به مسائل و مشکلات دانش‌آموزان

 16.مبهم بودن توقعات و انتظارات معلم            

 17.بروز رفتارها و حرکات نامنظم درکلاس

 18 .تحقیر و تمسخر دانش‌آموزان               

 19.نداشتن روحیه‌ی انتقاد پذیری و خودداری از پاسخ‌گویی به سوالات دانش‌آموزان

 20. ناآگاهی از روش‌های اصلاح رفتار

21. علاوه بر اینها شخصیت معلم نیز ممکن است نقش عمده‌ای در بی‌نظمی و یا برقراری نظم و انضباط کلاس داشته باشد،چنانچه برخی روانشناسان معتقداٌ در جایی که دانش‌آموزان معلم خود را از صمیم قلب دوست داشته باشند بی انضباطی وجود نخواهد داشت.

 

ج)علل مربوط به کلاس درس:

محیط مدرسه را می‌توان از دو بعد فیزیکی و عاطفی مورد بررسی قرار داد.

تأثیر محیط فیزیکی کلاس:وضعیت فیزیکی کلاس مانند،نظافت و پاکیزگی،برخورداری از نور و هوای مناسب ،میز و صندلی راحت وکافی،تخته و وسایل سرمایشی و گرمایشی مناسب نقش انکارناپذیری در ایجاد نظم و انضباط کلاس دارند